Terug

Alcohol en chronische pijn

Acute en chronische pijn

• Pijn is een natuurlijk beschermingsmechanisme. Het is een noodzakelijk waarschuwingssignaal dat ons erop attent maakt dat er ergens iets niet goed gaat in ons lichaam. De pijn kan bijvoorbeeld wijzen op ontsteking of verbranding. Het pijnmechanisme zal er ons ook voor behoeden om onnodige risico's te nemen (bijvoorbeeld te dicht in de buurt van vuur komen). Pijn als waarschuwingssignaal wordt 'acute pijn' genoemd.
• Als de pijn langer duurt dan nodig, is er sprake van chronische pijn. Chronische pijn heeft geen signaalfunctie meer, maar belemmert ons in ons dagelijks doen en laten. Soms is er een duidelijk aanwijsbare oorzaak van deze pijn (bijvoorbeeld een zenuwletsel), dikwijls ook niet (bijvoorbeeld fibromyalgie).
• Mensen die aan chronische pijn lijden worden soms beschouwd als aanstellers, profiteurs of psychisch gestoorden. Dan vallen gemakkelijk uitspraken zoals "het zit tussen je oren". Eigenlijk klopt dat ook wel, want pijngevoel ontstaat altijd in de hersenschors en die bevindt zich tussen de oren. Maar deze uitspraken zijn meestal denigrerend bedoeld en bestempelen de klachten als 'komedie spelen'. Ook al zijn er psychische elementen die een rol spelen, in realiteit is de volgorde meestal omgekeerd: iemand die chronische pijn heeft zal omwille van die pijn dikwijls psychisch veranderen.  Zal bijvoorbeeld een sombere of angstige stemming krijgen en zich meer afzijdig houden.

Ongeveer een kwart van de Belgen kampt met aanhoudende pijn, en bij één op de tien blijken de klassieke pijnstillers zelfs niet meer te helpen. Eén vijfde van deze groep is niet langer in staat om te werken, de anderen zijn dubbel zoveel afwezig op het werk in verhouding tot andere werknemers (gegevens bekend gemaakt door Lieven Annemans, hoogleraar gezondheidseconomie aan de UGent en VUB).

Gevolgen van chronische pijn

Chronische pijn kan je leven ingrijpend veranderen, zowel op lichamelijk als op psychisch en sociaal gebied.

• Je hebt voortdurend de neiging je aandacht op de pijn te richten. Je kan de pijn moeilijk negeren.
• Je kan dikwijls niet langer doen wat vroeger vanzelfsprekend was. Dit kan leiden tot verlies van werk, het huishouden moeilijk aankunnen en het wegvallen van sociale contacten.
• Je kan het gevoel krijgen voortdurend tekort te schieten t.o.v. anderen in je omgeving. Je moet anderen ook voortdurend uitleggen wat er aan de hand is.
• Je kan er slechter door slapen en je eetlust kan verminderen.
• Je kan er somber, angstig of opstandig van worden.
• Je kan je zorgen maken over de toekomst en je machteloos gaan voelen.

Dit alles kan het goed omgaan met pijn moeilijker maken, waardoor je in een vicieuze cirkel van pijn en negatieve gedachten terechtkomt, waarbij je leven steeds meer in het teken van je pijn komt te staan.

Pijnstillers of analgetica

Bij chronische pijn is het langdurig gebruik van aangepaste pijnstillers dikwijls noodzakelijk en wenselijk om de levenskwaliteit te verbeteren. Gebruik van deze middelen kan echter ook een aantal nadelen met zich meebrengen:

• Er kunnen nadelige gevolgen zijn voor maag, nieren, hart of lever.
• Overmatig gebruik van pijnstillers kan de pijn juist gaan versterken. Een bekende oorzaak van steeds terugkerende hoofdpijn is… pijnstillergebruik. Wie maandenlang elke week minstens drie dagen pijnstillers slikt, heeft kans op deze medicatie-afhankelijke hoofpijn (de zogenaamde 'rebound-pijn'). De hoofdpijn wordt dan frequenter. De enige manier om hier vanaf te komen is stoppen met de pijnstillers. Dikwijls een moeizaam proces waarbij begeleiding door een arts en psychische ondersteuning aangewezen zijn.
• Overmatig of langdurig gebruik van vooral 'zwaardere preparaten' (narcotische analgetica), die codeïne of morfine bevatten, kunnen aanleiding geven tot lichamelijke of psychische verslaving.

... en alcohol

Het gebeurt vrij dikwijls dat mensen met chronische pijn alcohol gaan gebruiken als middel om met hun pijnklachten om te gaan. Alcohol kan hierbij op drie manieren inwerken:

• Het werkt pijnstillend en kan dus even extra verlichting geven van de pijn.
• Het werkt algemeen verdovend op het zenuwstelsel. Dus zelfs al laat het specifieke pijn niet verminderen, dan maakt het je meer onverschillig tegenover die pijn.
• Het kan effect hebben op je stemming, waardoor je er vrolijker en actiever van wordt of je angstgevoelens onderdrukt. Met als gevolg dat je meer wordt afgeleid van je pijn.

Op zich hoeft alcoholgebruik in die omstandigheden geen probleem te zijn, maar het kan wel problematisch worden wanneer je het systematisch gaat gebruiken om bovenstaande effecten te bekomen. Veelvuldig drinken is immers geen ideaal middel tegen pijn, spanning of angst. Wat zijn de nadelen?

• Het effect is meestal snel voelbaar, maar die werking verdwijnt ook weer even snel wanneer het alcoholgehalte in je bloed terug daalt.
• De opluchting en de ontspanning zijn het gevolg van de eerste glazen. Als je meer drinkt blijkt alcohol dikwijls negatieve gevoelens te versterken. Uit onderzoek weten we dat veel drinken gevoelens van angst of somberheid net doet toenemen. Als ze terug nuchter zijn blijken mensen echter enkel de aanvankelijke ontspanning onthouden te hebben, terwijl ze de negatieve gevoelens die erop volgden 'vergeten'.
• Hoe meer en hoe frequenter je drinkt, hoe meer de negatieve gevoelens zullen versterkt worden. De kans op algemene somberheid of depressie neemt toe.
• Er treedt gewenning op, waardoor je steeds meer moet drinken om enig effect te bekomen.
• Bij veel drinken voel je je de nadien miserabel omwille van de bekende 'kater'. Je wordt dan net gevoeliger voor pijn, terwijl je er tegelijkertijd minder 'weerbaar' tegenover wordt. Opnieuw drinken lijkt even een oplossing te bieden, maar je komt in een vicieuze cirkel terecht.
• Veel alcohol heeft allerlei nadelige effecten op je lichaam. Hoe slechter je lichamelijke conditie, hoe minder weerbaar je wordt tegenover pijnklachten.
• Als je daarnaast ook pijnstillers neemt, dan wordt het effect van beiden versterkt! Met als mogelijke gevolgen: versuffing, lusteloosheid, verwardheid,...
• Veel pijnstillers worden (gedeeltelijk) afgebroken door je lever. De afbraak van alcohol zal je lever nog meer belasten.

Omgaan met chronische pijn

Leren omgaan met chronische pijn is geen gemakkelijke opgave. "Je zal ermee moeten leren leven" is een uitspraak die regelmatig valt, maar hoe doe je dat? Zonder een volledig antwoord na te streven (als dat al zou bestaan), enkele aanwijzingen:

• Laat je goed informeren rond pijnbestrijding door een arts en doe eventueel beroep op gespecialiseerde teams in bepaalde ziekenhuizen, de zogenaamde 'pijnklinieken'. Je probleem wordt dan ruimer bekeken en geëvalueerd door o.a. artsen, kinesisten en psychologen.
• Misschien zijn er ergonomische hulpmiddelen die je klachten kunnen milderen. Bijvoorbeeld een aangepaste zetel of matras.
• Er zijn ook zogenaamde 'alternatieve' geneeswijzen die waardevol kunnen zijn (kruiden, yoga,...). Kijk wel uit voor charlatans die 'wonderen' beloven en vooral op je geld uit zijn.
• Omgaan met chronische pijn is niet enkel een kwestie van pijnbestrijding via medicatie. Pijn wordt dikwijls versterkt door psychische factoren. Hoe meer gespannen je bent, hoe meer pijn je zal voelen. Alles wat je helpt om te ontspannen en wat je helpt om je aandacht ergens anders op te richten, kan je pijn verlichten.
• Voortdurende pijn zal ook je gedrag beïnvloeden. Je kan de neiging hebben te veel activiteiten te vermijden, uit angst voor een toename van pijn, en daardoor je conditie achteruit laten gaan. Je kan andersom je pijn ook te veel gaan negeren, waardoor je jezelf overmatig gaat belasten. Om hier een beter zicht op te krijgen loont het de moeite om gedurende enkele weken een 'pijndagboek' bij te houden. Daarin kan je noteren wat je deed en wat je voelde, om na te gaan wat voor jou het beste evenwicht is tussen draagkracht en draaglast.
• Als je kampt met chronische pijn dan zal dat ook effect hebben op je omgeving. Communicatie is dus nodig om tot goede afspraken te komen: wat kan je aan en wat niet, waar kunnen ze je bij helpen en waar hoeven ze je niet bij te helpen?
• Voor mensen die geen last hebben van chronische pijn is het soms moeilijk in te schatten en te begrijpen wat je meemaakt. Contact met 'lotgenoten' kan vaak helpen.

Meer info

Terug