Terug

Bipolaire stoornis en alcohol

Alcoholmisbruik in combinatie met een bipolaire stoornis komt vaak voor. Enerzijds wordt alcohol soms gebruikt als een poging om de stemming te reguleren. Anderzijds kan overmatig drinken ook een manische of depressieve periode uitlokken.

Wat is een bipolaire stoornis?

Bij een bipolaire stoornis kunnen er extreme stemmingswisselingen zijn, van 'manisch' naar 'depressief'.  Vroeger sprak men daarom over de 'manisch-depressieve stoornis'. Tussen de verschillende episodes in kan er sprake zijn van een normale stemming, of deze episodes kunnen elkaar net in snel tempo opvolgen.

De bipolaire stoornis komt doorgaans voor het eerst tot uiting tussen 15 en 25 jarige leeftijd, maar wordt vaak pas na lange tijd herkent. Ze komt in alle sociale klassen, en bij zowel mannen als vrouwen voor.

Een 'manische' fase heeft als mogelijke kenmerken:

• Extreme uitgelatenheid (euforie), impulsiviteit, rusteloosheid, prikkelbaarheid, overactiviteit, overdreven spraakzaamheid en zelfoverschatting.
• Vaak worden er wilde plannen gemaakt, is er geen behoefte aan slaap, of worden er grote (bijvoorbeeld financiële) risico's genomen. Ook het libido kan sterk verhoogd zijn, met ongeremd en risicovol seksueel gedrag.
• In sommige gevallen kan een psychose optreden waarbij waandenkbeelden (grootheidsfantasieën of paranoia) en hallucinaties voorkomen, en het contact met de werkelijk verloren gaat.

Een mildere manische episode wordt 'hypomanie' genoemd.

Een depressieve periode heeft als kenmerken:

• Extreme neerslachtigheid, passiviteit, hopeloosheid, verminderd denkvermogen, concentratiestoornissen, minderwaardigheidsgevoelens en angst.
• Vaak ook de neiging om zich te isoleren en alle dagelijkse activiteiten stop te zetten.
• Tijdens deze episodes kunnen er doodsgedachten zijn en een sterk verhoogd risico op zelfmoord. Uit studies blijkt dat 25 tot 50% van de mensen met een bipolaire stoornis één of meerdere zelfmoordpogingen ondernemen.

De stemmingswisselingen kunnen zeer sterk variëren van persoon tot persoon. 'Gemengde fases' komen ook voor, waarbij iemand zich enerzijds euforisch gedraagt, maar zich anderzijds somber voelt.

De oorzaken van een bipolaire soornis zijn niet echt gekend en bestaan waarschijnlijk uit een combinatie van biologische en psycho-sociale factoren, waarbij ook erfelijkheid een rol zou spelen.

Alcohol en bipolaire stoornis

Ongeveer de helft van de mensen met een bipolaire stoornis kent periodes van misbruik van alcohol, medicatie of andere drugs. Een bipolaire stoornis en alcohol- of drugproblemen blijken elkaar te versterken. Daarom worden beide probleemgebieden ook best tegelijk behandeld.

Als je te maken hebt met een bipolaire stoornis, dan kan alcohol aantrekkelijk zijn om je stemming te beïnvloeden. Het zijn pogingen om je gevoelens te reguleren.

• Tijdens een depressieve periode lijkt het te helpen om de sombere gevoelens wat af te vlakken en/of jezelf te verdoven. Soms ook letterlijk door jezelf 'van de wereld af te drinken'. Omdat je tijdens deze periodes ook veel geremder bent, kan je het gaan gebruiken om je 'vlotter' te kunnen gedragen in sociale contacten.
• Tijdens een manische (of hypomane) fase kan je alcohol gebruiken om de euforische gevoelens nog te versterken. Vaak vanuit de impulsiviteit die dan aanwezig is. Anderzijds mogelijk ook om jezelf wat af te remmen door de verdovende werking die alcohol heeft. Bijvoorbeeld om tot rust te komen of te kunnen slapen.

Het verband tussen bipolaire stoornis en alcohol of drugs is tweeledig.

• Enerzijds kan het veelvuldig experimenteren leiden tot toenemend misbruik en verslaving. Het zogenaamde hulpmiddel wordt op de lange duur een probleem op zich.
• Anderzijds is het bekend dat overmatig gebruik van alcohol en drugs je psychisch uit evenwicht brengen en een manische of depressieve periode kunnen uitlokken of deze versterken...

Gevolgen voor behandeling en herstel

Je kan niet echt 'genezen' van een bipolaire stoornis. Het komt er eerder op aan om er mee te leren omgaan, signalen te herkennen en manieren te vinden om jezelf zoveel mogelijk in evenwicht te houden.

Bovenstaande is niet zo eenvoudig omdat het vaak lang duurt voor je als persoon zelf in de gaten krijgt dat er een probleem is, en voor je dit kan accepteren. Er zijn immers vaak lange periodes dat alles goed lijkt te gaan. Een (hypo)manische periode zal je trouwens zelf vaak niet als een probleem ervaren.

Ook hulpverleners doen er soms lang over vooraleer ze een bipolair patroon herkennen. Zeker wanneer er bijkomende complicaties zijn, onder de vorm van alcohol- of drugproblemen. Een diagnose kan niet enkel gesteld worden op basis van de op dat moment aanwezige symptomen. Iemand met een bipolaire stoornis zoekt doorgaans immers enkel hulp in een depressieve periode.

Het is dus van belang het verloop van de verschillende symptomen over jaren in kaart te brengen. Dit kan eventueel ook door mensen uit de nabije omgeving hierbij te betrekken en de familiale voorgeschiedenis te bekijken.

Behandeling van een bipolaire stoornis bestaat ideaal gezien uit een combinatie van medicatie en een vorm van psycho-sociale begeleiding of psychotherapie.

Meer info

Terug