Terug

Herstel en de rol van de omgeving

Herstel van verslaving houdt meer in dan louter ‘abstinentie’ of het volledig stoppen met drinken of druggebruik. Herstel is immers een individueel proces van persoonlijke groei dat zich niet enkel beperkt tot het omgaan met middelengebruik, maar ook betrekking heeft op andere levensdomeinen zoals betekenisvolle contacten in de nabije omgeving, maatschappelijke (re)integratie, zinvol werk en vrijetijdsbesteding.

Ook de omgeving is aan herstel toe

Tijdens de periode dat iemand in een acute verslavingsfase zit, lijdt niet enkel de persoon zelf maar ook diens omgeving hieronder. Er kunnen hoogoplopende conflicten voorkomen en het onderlinge vertrouwen wordt geschaad. De sfeer wordt verziekt door het verslavingsgedrag. Vaak reageert de omgeving ofwel bestraffend ofwel te meegaand/overbezorgd, hetgeen beide heel menselijk en begrijpelijk is, maar niet helpt. Ook het stellen en aanhouden van grenzen is niet zo eenvoudig.

Als de persoon met de verslaving uiteindelijk in behandeling of therapie gaat, is de omgeving aanvankelijk vaak heel opgelucht en denken ze dat het nu snel  beter zal gaan. Wanneer een dergelijke herstelfase ingezet wordt, dan komt echter eveneens herstel bij mensen uit de omgeving aan de orde. Deze laatsten kunnen immers niet plots ‘de knop omdraaien’ en onmiddellijk hun volle vertrouwen geven. Dat vertrouwen zal terug moeten groeien.

Ook is het van belang dat de omgeving enige kennis krijgt van wat verslaving en de verslavingsmechanismen eigenlijk inhouden. Wanneer iemand stopt met drinken of druggebruik, betekent dit niet dat iemand ‘genezen’ is. Doorgaans blijft een verslaving levenslang minstens sluimerend aanwezig, ook wanneer er niet meer gedronken of gebruikt wordt. Daarom spreken we tegenwoordig eerder van ‘herstel’ en niet meer over ‘genezing’.

Herstel is een proces

Herstellen van een verslaving betekent het leren omgaan met ‘triggers’ of uitlokkers die het drinken of gebruik in gang kunnen zetten. Deze risicosituaties zijn er volop, zeker bij een maatschappelijk aanvaarde drug zoals alcohol. Maar ook innerlijke uitlokkers, zoals het te lang ervaren van stress, moeilijke gevoelens en bepaalde gedachtenpatronen (zoals ‘eentje kan toch geen kwaad’) spelen een rol. Omgaan met een mogelijke terugval, maakt eveneens deel van uit van het herstel.

Daarnaast gaat het ook over het hervinden van levenskwaliteit. Zinvolle dagelijkse bezigheden, terug plezier en voldoening kunnen ervaren zonder alcohol of drugs en ‘last but not least’ goede banden met familie, partner, kinderen, vrienden en kennissen. Het herstelproces verschilt van persoon tot persoon en er zijn verschillende wegen naar herstel, waarbij de ondersteuningsbehoeftes kunnen wisselen doorheen de tijd.

Herstel is dus niet iets wat in één keer bereikt wordt, het is een levenslang proces.

De rol van de omgeving

Bij het herstel van een verslaving wordt ondersteuning vanuit de omgeving ondertussen als primordiaal gezien. Dit blijkt ook uit onderzoek. Zo haalt Best (2012) aan dat herstel niet kan plaatsvinden in isolatie. Sociale relaties zijn volgens onderzoek van Laudet, Morgen en White (2006) ondersteunend op twee manieren: indirect als buffer tegen stress in moeilijke tijden, en direct door het voorzien van emotionele steun en het gevoel erbij te horen. Dit laatste wordt vaak omschreven als ‘belonging’.

Onderzoek laat ook zien dat het beroep kunnen doen op een sociaal netwerk één van de belangrijkste factoren is tot een blijvend herstel, terwijl een gebrek hieraan nadelig is voor het herstel en een risico op herval sterk verhoogd (Best, Ghufran, Day, Ray, & Loaring, 2008; CSAT, 2009).

Steun van familieleden wordt vaak gezien als de primaire sociale ondersteuningsbron. Zij kunnen een belangrijke rol spelen, in die zin dat een partner of familieleden bijvoorbeeld in een vroeg stadium stemmingswisselingen kunnen opmerken en signaleren. Ze kunnen ook helpen bij het ondernemen van activiteiten die niet geassocieerd zijn met drinken of druggebruik.

Daarom is het van belang om de omgeving bij een behandeling of therapie te betrekken. In de eerste plaats om zelf ook gehoord te worden. Door betrokken te zijn bij de behandeling, merken ze daarnaast de veranderingen beter op en dat helpt om het vertrouwen weer op te bouwen. Het biedt ook een realistischer beeld van herstel, dat doorgaans een proces van vallen en opstaan inhoudt. Een terugval af en toe is eerder regel dan uitzondering. Hoe zal hiermee omgegaan worden? Deze en andere vragen zullen hierbij aan bod moeten komen. Soms is specifiek relatietherapie nodig en helpend, niet enkel om de partnerrelatie te herstellen maar ook om de veranderingen in de relatie te hanteren tijdens het herstel.

Daarnaast kan een ondersteunend sociaal netwerk bestaan uit vrienden en professionelen binnen het werkveld (Pernice-Duca, 2010). Een belangrijk bijkomend element bestaat uit contacten met ‘lotgenoten’. Deel uitmaken van een zelfhulpgroep wordt als praktisch en emotioneel ondersteunend ervaren (Best 2012), versterkt het geloof dat herstel mogelijk is en voorziet in gemeenschappelijke waarden die ondersteunend van aard kunnen zijn (Putnam, 2000). Een online forum van mensen in herstel kan eveneens een positieve bijdrage leveren.

Herstel van verslaving betekent dus stap voor stap - in verbinding met anderen - opnieuw vormgeven aan je leven.

Meer info

Terug