Terug

Alcohol en depressie

Alcohol en depressie zijn vaak nauw met elkaar verweven. Hierbij is niet altijd op het eerste zicht duidelijk wat oorzaak en gevolg is.

Depressie kan omschreven worden als een langdurige sombere stemming die het dagelijks functioneren in sterke mate verstoort. Je hebt geen interesses meer, geen zin om iets te doen, alles lijkt kleurloos. Dikwijls heb je een sterke neiging tot piekeren en zijn er ook schuld- en angstgevoelens aanwezig.

Depressie en alcoholproblemen komen vaak samen voor. Er zijn drie mogelijkheden om dit verband te verklaren:

• Er liggen gemeenschappelijke factoren aan de basis van beide problemen.
• Overmatig drank- of druggebruik kan depressie uitlokken.
• Depressie kan alcohol- of druggebruik uitlokken omdat het de symptomen vermindert ('zelfmedicatie').

Geen enkele van bovenstaande stellingen kan het verband tussen depressie en alcoholproblemen volledig verklaren. Wetenschappelijk onderzoek geeft aan dat ze waarschijnlijk alle drie waar zijn. Afhankelijk van de persoon en zijn levensomstandigheden.

Gemeenschappelijke factoren

Gelijkaardige kwetsbaarheden verhogen de kans op zowel depressie als verslavingsproblemen.

• Enerzijds gaat het om kwetsbaarheden als gevolg van omgevingsfactoren, zoals: negatieve levenservaringen in de kinderjaren (misbruik en verwaarlozing), problemen tijdens de opvoeding, familiale conflicten, en sociale problemen (bijvoorbeeld een economische crisis).
• Anderzijds om biologische kwetsbaarheden in de hersenwerking. Het gaat dan om ontregelingen in het stressresponssysteem en onevenwichten tussen neurotransmitters. Deze zouden aangeboren kunnen zijn of optreden als gevolg van hogervermelde stresssituaties.

Alcohol als uitlokker van depressie

Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat overmatig alcohol- of druggebruik neurobiologische stresssytemen kan ontregelen.

• Zowel de duur van het overmatig gebruik, als de startleeftijd zijn hierbij van belang. Hoe langer overmatig drinken voorkomt, hoe meer kans op ontregeling en depressie. Hoe jonger je begint met veel drinken, hoe hoger de kans op verslaving en depressieve klachten.
• Door het veelvuldige drinken zelf ontstaan lusteloosheid en sombere gevoelens. Als er zich dan extra problemen voordoen omwille van het drinken (spanningen binnen een relatie of op het werk), dan nemen de depressieve gevoelens toe.

Depressie als uitlokker van overmatig drinken

Ook hiervoor zijn er aanwijzingen vanuit wetenschappelijk onderzoek. Alcohol zou dan bij depressie gebruikt worden als een vorm van zelfmedicatie.

• Alcohol kan depressieve gevoelens op korte termijn milderen of verzachten. Je maakt je minder zorgen, alles wordt sneller gerelativeerd en je stemming klaart even op. Alcohol werkt verdovend en het kan ook geestelijke pijn en verdriet verminderen. Tenminste op korte termijn, want als de alcohol uitgewerkt is dan komt de sombere stemming weer terug.
• Wanneer je alcohol af en toe en op matige wijze gebruikt om even te ontsnappen aan een sombere stemming, hoeft dit niet problematisch te zijn. Wanneer je het echter vaak en in steeds grotere hoeveelheden gaat gebruiken, dan KAN er een vicieuze cirkel ontstaan. Bij een depressieve stemming zal alcohol dan in eerste instantie verlichting brengen, maar in tweede instantie de depressie nog erger maken. Waarna weer meer moet gedronken worden, enzovoort.

Gevolgen voor behandeling

Het is vaak niet eenvoudig om uit te maken hoe het verloop precies in elkaar zit bij het samen voorkomen van depressieve klachten en alcoholproblemen.

Er is een grote kans dat depressieve klachten worden uitgelokt door alcohol wanneer:

• de klachten sterker worden bij toenemend drinken,
• de klachten verminderen wanneer het drinken afneemt of stopt.

Er is meer kans op een 'onafhankelijke depressie' wanneer:

• er al depressieve periodes waren voor het alcoholgebruik uit de hand liep,
• er een familiale voorgeschiedenis is van depressie,
• er voordien al gunstig gereageerd werd op een behandeling met antidepressiva,
• de depressieve klachten niet afnemen na een sterke vermindering of stoppen met drinken gedurende 3-4 weken.

Over het algemeen zullen depressieve klachten afnemen na het stoppen met overmatig drinken. Het is aangewezen om de eerste 3-4 weken geen behandeling met antidepressiva te starten, tenzij de depressieve klachten zeer sterk toenemen en er vroeger al depressieve periodes geweest zijn. 

Verder moet nog rekening gehouden worden met volgende aandachtspunten:

• Na het stoppen met overmatig drinken verdwijnt de depressieve stemming niet onmiddellijk omdat lichamelijke en psychische ontwenning op hun beurt ook onlustgevoelens kunnen opwekken.
• Als iemand overmatig drinkt én depressieve klachten heeft, is een belangrijke doelstelling het drinken minstens te verminderen. Zelfs indien de depressieve stemming ook voordien reeds aanwezig was. Want overmatig alcoholgebruik zal de klachten ook in dat geval doen toenemen.
• Er is een sterk verband tussen depressie en zelfmoordgedachten en -pogingen. Alcohol blijkt dit verband nog te versterken. Gemiddeld één op de drie zelfmoordpogingen vindt plaats onder invloed van alcohol.
• Aanhoudende depressieve klachten kunnen eventueel met medicatie opgevangen worden, maar bij voorkeur in combinatie met een psycho-sociale begeleiding.
• Depressieve klachten kunnen ook voorkomen in het kader van een 'bipolaire stoornis'.
  Lees meer

Meer info

Terug