Terug

De rol van gedachten en verwachtingen

Wat we doen en hoe we ons voelen wordt vaak in sterke mate meebepaald door gedachten en overtuigingen die we hebben. Het gaat hier meestal niet over bewuste en beredeneerde gedachten. Maar eerder om zogenaamde 'automatische gedachten' of 'onbewuste overtuigingen en verwachtingen'.

• Een voorbeeld: Je wordt 's nachts wakker door het geluid van een krakend of piepend raam, en je wordt bang. Eigenlijk wordt je niet bang van het geluid op zich, maar wel van de gedachte "er is een inbreker, er dreigt gevaar".

Soms wordt ons gedrag bepaald door gedachten of overtuigingen die we al jaren hebben, zonder er ons bewust van te zijn. Als je bijvoorbeeld steeds uitgaat van de (onbewuste) gedachte "een mislukkeling te zijn", dan is de kans groot dat je jezelf minderwaardig en depressief voelt. En dat je dus weinig onderneemt om je situatie te verbeteren.

Hetzelfde kan ook een rol spelen bij drankgebruik. Je kan het 'vanzelfsprekend' gaan vinden dat je drinkt als je thuiskomt van het werk/de school of als je spanning voelt. Het is een gedachte geworden waar je niet meer over 'nadenkt' en waardoor je blijft drinken.

Dergelijke gedachten en overtuigingen kunnen na verloop van tijd in belang toenemen en uiteindelijk volkomen onrealistisch worden. Het worden onbewuste denkfouten die zichzelf in stand houden.

Voorbeelden:

• "Ik MOET iets drinken als ik een baaldag heb"
• "Ik MOET altijd meedrinken als mijn vrienden een fles kraken"
• "Het is VRESELIJK als er geen drank in huis is"
• "IEDEREEN drinkt bij het eten"
• Als ik me slecht voel MOET ik een opkikker (alcohol) hebben
• "Als ik eenmaal begonnen ben, laat ik me HELEMAAL gaan"

Verwachtingen

Wanneer je vroeger voor de allereerste keer alcohol dronk, wist je niet precies wat je kon verwachten. Hoewel je omgeving (en niet in het minst reclame) je zal voorgespiegeld hebben dat er voornamelijk positieve effecten zouden volgen. Geleidelijk ben je bepaalde effecten gaan waarderen: je voelde je meer ontspannen, vrolijker, 'socialer', zelfzekerder of je kon je zorgen even vergeten.

Je leerde na verloop van tijd ook dat drinken niet altijd goed uitdraait. Je wordt té dronken, je wordt er prikkelbaar of agressief door, je voelt je lamlendig, je krijgt achteraf een knallenda kater... De meeste mensen leren hier mee om te gaan en gaan hun gedrag reguleren.

Wanneer je te vaak en te veel drinkt, kunnen je pogingen om te reguleren of op tijd te stoppen niet (meer) lukken. Je gedrag wordt dan in hoge mate meebepaald door gedachten die je aanzetten om opnieuw (te veel) te drinken. Gedachten zoals 'eentje kan geen kwaad', 'nu heb ik het verdiend', 'ik kan niet weigeren ', enzovoort. Het worden vaak automatische gedachten. Ze flitsen door je hoofd en... je schenkt jezelf een glas in, je gaat drank kopen of je stapt een café binnen.

Onder die 'automatische' gedachten zitten meestal verwachtingen over het effect dat je zal bekomen door te drinken. Verwachtingen dat je zal ontspannen, dat het gezelliger zal worden in gezelschap, dat je problemen zullen verdwijnen, en dat je in het algemeen een 'prettig' gevoel zal krijgen.

'Magische' verwachtingen

Voor (zware) drinkers stemmen die verwachtingen dikwijls niet meer overeen met de realiteit. Als je begint te drinken ervaar je soms nog wel een positief effect, maar naarmate je meer dronken wordt draait het anders uit. Een paar voorbeelden:

• Je verwacht te zullen 'ontspannen', maar je gaat helemaal onderuit...
• Je verwacht vrolijker te zullen worden, maar je wordt er uiteindelijk suf en lusteloos van...
• Je verwacht dat het gezellig wordt, maar je begint ruzie te zoeken...
• Je verwacht 'even' te relaxen, maar de rest van de dag kom je tot niets meer...
• Je verwacht 'socialer' te zullen worden, maar je geraakt niet meer uit je woorden, of je zegt dingen waar je later spijt van hebt...
• Je verwacht je zorgen te vergeten, maar je wordt er na korte tijd nog somberder van...

Het lijkt erop dat overmatige drinkers het aanvankelijke effect onthouden, maar het uiteindelijke gevolg 'vergeten'. Dat ze dus blijven verwachten dat het gewenste effect ALTIJD zal optreden (zoals ze dat mogelijk ervaarden toen ze nog matig dronken), terwijl ze de negatieve effecten 'vergeten'.

In dat geval krijgen je verwachtingen dus een 'magisch' karakter. Je verwacht van alcohol steeds opnieuw dé oplossing voor je onlustgevoelens (spanning, verveling, somberheid), terwijl de realiteit heel vaak op iets anders uitdraait. Je valt in slaap, je zoekt ruzie, je 'verzuipt' in je verdriet, je krijgt een stevige kater,...

Het overschatten van positieve effecten en het negeren van wat er uiteindelijk effectief gebeurt, is niet enkel typisch voor overmatige drinkers. Een gelijkaardig fenomeen komt even goed voor bij zware druggebruikers, overmatige gokkers, en overeters.

'Magische' verwachtingen zijn natuurlijk niet de enige reden waarom je te veel blijft drinken. Ook andere persoonlijke factoren, naast factoren van biologische en sociale aard, spelen een rol. Maar het kan zeker de moeite lonen om na te gaan in hoeverre bij jou magische verwachtingen in het spel zijn...

Meer info

Terug