Alcohol en ons brein:
Spreken we de waarheid als we dronken zijn?
Het is een vaak gehoorde uitspraak: 'als je dronken bent komt de waarheid naar boven'. In het Engels zeggen ze 'A drunk mind speaks a sober heart'. Maar is dat wel zo?
We weten dat alcohol op ons hele lichaam inwerkt én op onze hersenen. Het kan echter verbazen dat we nog niet helemaal weten wat de exacte werking van alcohol op onze hersenen is. Ondanks het feit dat we alcohol massaal consumeren is het nog niet volledig duidelijk waarom we het onder invloed van drank een briljant idee kunnen vinden om liefdesverklaringen te doen aan totaal onbekenden of plots veranderen in oorlogszuchtige hooligans die een stad in rep en roer willen zetten.
Drugs worden volgens hun effecten ingedeeld: verdovend, stimulerend of hallucinogeen. Deze classificatie komt ongeveer overeen met hun inwerking op bepaalde receptoren en neurotransmitters (stoffen die zenuwimpulsen overdragen tussen zenuwcellen) in ons brein. Stimulerende middelen beïnvloeden neurotransmitters zoals dopamine en noradrenaline, die op hun beurt stimulerend inwerken op zenuwcellen. Verdovende middelen zoals benzodiazepines (tranquilizers) en morfine werken in op GABA neurotansmitters. GABA is de afkorting van 'Gamma-aminoboterzuur' en is de belangrijkste inhiberende neurotransmitter in de hersenen. 'Inhiberend' betekent dat de werking of activiteit van hersencellen afgeremd wordt.
Alcohol, receptoren en neurotransmitters
Wetenschappelijk onderzoek kon lange tijd geen antwoord geven over welke receptoren en neurotransmitters door alcohol beïnvloed werden. Men dacht aan GABA wegens de verdovende werking van alcohol. Maar GABA receptoren reageerden pas op alcohol bij extreem hoge dosissen, dus dat klopte niet met de dagdagelijkse ervaring.
Ander onderzoek op muizen wees uit dat wanneer ze valium (een benzodiazepine) toegediend kregen, hun tolerantie voor dit product verhoogde. Met andere woorden ze moesten steeds grotere hoeveelheden valium krijgen vooraleer ze er effect van ondervonden. Wanneer ze daarna alcohol toegediend kregen, was hun tolerantie hiervoor ook sterk verhoogd. Dat fenomeen wordt 'cross tolerantie' genoemd, wat erop wijst dat valium en alcohol op gelijkaardige receptoren inwerken.
Uiteindelijk kon men achterhalen dat er veel verschillende types van GABA receptoren in ons brein aanwezig zijn. De zogenaamde 'delta' GABA receptor bleek wel te reageren op lage dosissen alcohol. GABA-receptoren zijn overal in onze hersenen verspreid, maar komen vooral voor in in de prefrontale cortex, de hippocampus en de kleine hersenen. 'Mystery solved' dus? Niet helemaal, want er is nog veel onbekend over dit type receptor. En verder kan GABA niet alle effecten van alcohol verklaren...
De opwekkende effecten van alcohol zouden volgens andere onderzoeken gedeeltelijk begrepen kunnen worden door de inwerking van alcoholconsumptie op noradrenaline in ons brein. Noradrenaline werkt stimulerend op hersencellen, kan dus een rol spelen bij de verhoogde opwinding wanneer we beginnen te drinken en de impulsiviteit wanneer we dronken zijn.
Verdovend, stimulerend en ontremmend
Alcohol blijkt dus op een zeer complexe manier op de hersenen in te werken. Deze inwerking is zowel verdovend, als stimulerend en ontremmend. De precieze effecten zijn echter niet louter afhankelijk van de hoeveelheid die men drinkt, maar ook van het feit of het bloedalcoholgehalte stijgend dan wel dalend is. Als we beginnen te drinken verhoogt het bloedalcoholgehalte en voelen we ons eerder opgepept, gaan we ons extraverter gedragen en verminderen gespannenheid, vermoeidheid en sombere gevoelens. Blijven we doordrinken dan krijgen de verdovende effecten de overhand. Wanneer het bloedalcoholgehalte begint te dalen worden de verdovende effecten ook meer gevoeld en worden we moe, suf, verward en daalt onze stemming.
Hoewel alcohol ons volledig brein beïnvloedt, is de werking het meest uitgesproken op volgende hersendelen:
- De prefrontale cortex, een zone verantwoordelijk voor logisch denken, beslissingen nemen en onderdrukken van agressieve impulsen. Dit verklaart waarom we onder invloed van alcohol impulsieve beslissingen nemen, absurd gedrag stellen dat we op dat moment grandioos vinden en sneller agressieve uitbarstingen kunnen hebben.
- De hippocampus, waar onder andere nieuwe herinneringen worden opgeslagen (het onmiddellijke geheugen). Dit is een gedeeltelijke verklaring voor black-outs achteraf.
- De kleine hersenen (of het cerebellum) die onze bewegingen coördineren. Daarom vermindert onder invloed de fijne motoriek, gaan we waggelen en verliezen we ons evenwicht.
- De hersensstam waar automatische functies, zoals ademhaling en hartslag geregeld worden. Bij zeer grote hoeveelheden alcohol kan dit dit in het uiterste geval onze hart- en ademhalingsritme volledig stilleggen, met dodelijk gevolg.
Dronken worden is echter geen louter passief proces, waarbij onze remmingen wegvallen en onze verlangens (die voordien reeds aanwezig zijn) plots vrijkomen. Alcohol verandert op een actieve wijze de werking van onze hersenen, met een wisselwerking tussen verdoving en stimulatie. De volledige hersenwerking wordt veranderd.
Spreken we dan de waarheid?
Ja en nee. Het is enerzijds mogelijk dat kleine hoeveelheden alcohol onze 'tong losser maken' en dat we door de lichte ontremming dingen gaan zeggen die we anders zouden verzwijgen. Dit kan echter sterk verschillen van persoon tot persoon omdat de gevoeligheid voor alcohol niet voor iedereen hetzelfde is. Anderzijds hebben grotere hoeveelheden alcohol een dusdanig massaal effect op onze hersenen, waardoor hun werking eigenlijk volledig verandert. Hierdoor zullen we dus als persoon zelf ook veranderen. We zijn niet langer dezelfde persoon die we in nuchtere toestand zijn. Hoe meer alcohol, hoe sterker dit effect.
Als iemand verrassende uitspraken doet onder invloed, kan je het beter navragen wanneer hij of zij terug nuchter is. Natuurlijk kan het dronken zijn niet voortdurend aangehaald worden als verontschuldiging voor domme uitspraken of bizar gedrag. Wanneer mensen onder invloed aanhoudend stommiteiten uitspreken of uitvoeren, dan drinken ze meer dan goed voor hen is. Al zijn ze niet helemaal verantwoordelijk voor hun dronken gedrag, ze kunnen wel verantwoordelijkheid nemen voor hoeveel en hoe vaak ze drinken, en welk effect ze daarbij veroorzaken op hun omgeving.